Wisła to urokliwa polska rzeka, świadek burzliwej historii Polski. Nad nią tkwi dumnie stary Kraków, przegląda się w niej Warszawa, przytula się do niej Włocławek. Zapraszamy do kujawskiego nadwiślańskiego grodu.
Początki
Przeszło 1000 lat temu, tam, gdzie rzeka Zgłowiączka wlewa swoje wody do Wisły, powstała osada. Z czasem osada przekształciła się w gród, który szybko się rozwijał. Już w początkach polskiej państwowości mógł Włocławek wystawić liczną zbrojną drużynę i oddać ją pod rozkazy króla Bolesława Chrobrego. Wkrótce, w początkach XII wieku, otworzył swoje bramy dla biskupa kujawskiego, który rezyduje we Włocławku do dnia dzisiejszego. Z woli biskupa Macieja z Gołańczy wzniesiono warowny zamek, a gród w połowie XIII wieku otrzymał prawa miejskie. Dziś z gotyckiego zamku pozostały tylko relikty, ukryte w murach klasycystycznego pałacu – teraźniejszej siedziby biskupa. W 1340 roku Maciej z Gołańczy rozpoczął także budowę katedry, najcenniejszego obiektu zabytkowego miasta.
Zabytki
Świątynia włocławska była przez wieki wielokrotnie rozbudowywana i upiększana. Znajdują się w niej liczne dzieła sztuki, dające chlubne świadectwo świetności dawnych wieków i ludzi, którzy z tym miastem związali swoje losy. Srebrna nastawa ołtarzowa z XVIII w., piękna w formie późnorenesansowa kaplica NMP, liczne epitafia, nagrobek biskupa Piotra z Bnina Moszyńskiego, przyjaciela sławnego Kallimacha (dzieło wykonane przez Wita Stwosza), czy późnogotycki obraz Wniebowzięcia NMP z 1475 roku - to tylko mały fragment długiej listy zabytków należących do tej świątyni. Obok katedry znajduje się pomnik kardynała Stefana Wyszyńskiego. Prymas Tysiąclecia wiele lat przebywał we Włocławku i tu otrzymał święcenia kapłańskie. Przy dużym gmachu Wyższego Seminarium Duchownego, jednego z pierwszych w Polsce (ustanowionego w 1569 roku), znajduje się kościół św. Witalisa (pochodzący z roku 1330). W kameralnym wnętrzu nakrytym sklepieniem krzyżowo-żebrowym w prezbiterium i sieciowym w nawie, umieszczono jedno z najcenniejszych dzieł malarstwa polskiego XV wieku – tryptyk ze sceną koronacji Najświętszej Marii Panny, pochodzący z około 1460 roku.
Blisko katedry, w dolinie, płynie Zgłowiączka, wokół której rośnie zabytkowy park, założony jeszcze w 1870 roku. W dawnych wiekach Zgłowiączką – ważną drogą wodną – zboże z kujawskich pól zwożono do włocławskich spichrzy, a potem wysyłano dalej Wisłą do Gdańska i na zachód Europy. W czasach świetności miasta (wieki XVI-XVII) czynnych było kilkadziesiąt dużych spichrzy, liczne browary, działała też (od 1520 roku) komora celna. Do dziś w mieście zachowały się jedynie cztery spichrze, w których siedzibę mają muzea i towarzystwo kulturalne. W dawnym centrum średniowiecznego miasta uwagę zwraca późnogotycki kościół farny św. Jana Chrzciciela z 1538 roku, z pięknym sklepieniem o urozmaiconej siatce żeber. Niedaleko od fary znajduje się Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej, mające prawie stuletnią historię. Muzeum, eksponujące swoje usystematyzowane kolekcje w czterech obiektach, gromadzi i eksponuje zbiory dotyczące (między innymi) sztuki ludowej Kujaw i Ziemi Dobrzyńskiej, fajansu, rzemiosła artystycznego, historii miar i wag, numizmatyki i medalierstwa. Poznanie najciekawszych obiektów ułatwia gotowy szlak turystyczny: "Spacerowy Miejski Szlak Obiektów Zabytkowych".
Wisła
Włocławek zawsze związany był z Wisłą, wykorzystując ją do różnych celów gospodarczych. Tak też stało się w 1969 roku, kiedy to przegrodzono koryto rzeki i zbudowano stopień wodny. Tania energia elektryczna to jedna z korzyści tej inwestycji. W historię nadwiślańskiej części miasta wpisane są też chwile tragiczne, jak wtedy, gdy Wisła stała się linią obrony w czasie bolszewickiego najazdu na odrodzone państwo polskie w 1920 roku. Dziś Wisła czeka na nowe odkrycie: ogromny potencjał do wykorzystania przez turystykę i sporty wodne. Zaprasza i czeka także Włocławek, rozbudowujący swoją infrastrukturę wodną.
Turystyka piesza
Nie tylko kajaki i inne sporty wodne, ale również wędrówki na łonie przyrody, turystyka kwalifikowana i rekreacja to propozycje dla tych, którzy chcą wypoczywać aktywnie. We Włocławku i okolicy są bardzo dobre warunki do pielęgnowania tego rodzaju upodobań i zainteresowań.
Najszerzej dostępna jest turystyka piesza. Okolice Włocławka są dla jej kultywowania szczególnie atrakcyjne, gdyż wokół miasta rozpościerają się rozległe lasy, w których można znaleźć ciekawe ścieżki spacerowe i szlaki turystyki pieszej, a samo miasto pełne jest zabytkowych i historycznych obiektów. Turystyczne trasy piesze poprowadzone zostały przez przylegający do Włocławka kompleks Gostynińsko-Włocławskiego Parku Krajobrazowego i wiodą przez osobliwe krajobrazy polodowcowe, urozmaicone licznymi jeziorami i wydmami. W niewielkiej odległości od miasta są położone jeziora – Łuba, Czarne, Rybnica, Wikaryjskie, Wójtowskie, Rakutowskie. Tablice na skraju Parku Krajobrazowego na wschód od Włocławka informują o możliwości wędrowania szlakiem zielonym – (ok. 38 km), żółtym (ok. 39 km) i czarnym (ok. 31 km). Od strony zachodniej miasta szczególnie godzien polecenia jest szlak czarny (prowadzący do Wieńca Zdroju), wytyczony poprzez piękny kompleks leśny, położony na obszarze o urozmaiconej rzeźbie terenu. Przybywający do Włocławka z pewnością zatrzymają swój wzrok także na panoramie malowniczego prawego brzegu Wisły. Po prawobrzeżnym terenie zapraszamy na pieszą wędrówkę trasą pośród pagórków. Jeden ze szlaków spacerowych zaprowadzi nas na Wzgórze św. Gotarda (132 m n.p.m.), z którego roztacza się wspaniały widok na Włocławek. Panoramę tę zamyka od zachodu kompleks "Anwilu", a od wschodu – zapora na Wiśle z mostem drogowym (włączonym do sieci komunikacyjnej miasta). Poza szlakami turystyki pieszej i ścieżkami spacerowymi proponujemy również ścieżki dydaktyczno-przyrodnicze, ustanowione w rejonie jeziora Łuba, kompleksu leśnego w Warząchewce i na terenie Gostynińsko Włocławskiego Parku Krajobrazowego (okolice Kukaw i Smólnika). Wędrujących szlakami wokół Włocławka zachęcamy do zdobywania punktów Odznaki Turystyki Pieszej (OTP) i odznaki krajoznawczej "Znam Włocławek i okolice".
Turystyka rowerowa i wodna
Do otaczających Włocławek lasów i jezior prowadzą (wydłużone w ostatnich latach) ścieżki rowerowe, biegnące w kierunku Kowala, Kruszyna, Wieńca, Nieszawy, Bobrownik i Dobrzynia nad Wisłą. Umożliwiają one obejrzenie obiektów krajoznawczych: zabytków, pomników przyrody, zakładów pracy, a przede wszystkim – oglądanie urokliwego krajobrazu. Uprawiający turystykę rowerową będą mogli zdobywać punkty Kolarskiej Odznaki Turystycznej (KOT).
Wisła i jej dopływy w rejonie Włocławka, a także okoliczne jeziora, na pewno przyciągną "wodniaków". Do dyspozycji zainteresowanych tym sposobem rekreacji jest przystań żeglarska (marina) w Zarzeczewie oraz Włocławski Klub Wodniaków, który ma swoją siedzibę przy ulicy Piwnej, u ujścia Zgłowiączki. Amatorzy turystyki wodnej mogą uczestniczyć również w imprezach zorganizowanych, m.in. w Ogólnopolskim Spływie Kajakowym Zgłowiączką (w maju) i Ogólnopolskim Spływie Kajakowym Wisłą (we wrześniu); przygotowywane są również spływy Skrwą przez urokliwe zakątki Brudzeńskiego Parku Krajobrazowego. Szczególnym zainteresowaniem cieszą się regaty "O błękitną wstęgę Zalewu Włocławskiego": odbywają się na przełomie września i października i przyciągają uczestników z całej Polski.
Hippika, latanie i inne
Zwolennicy rekreacji w siodle mają możliwość miło spędzić czas np. w pensjonacie "Michelin" w południowej części miasta czy w stadninie w Dębicy. Nieco dalej – 12-15 km od Włocławka – znajdują się: Ośrodek Jeździectwa, Sportu i Rekreacji w Fabiankach oraz Stadnina Koni "Falborek Arabians" w Falborku koło Brześcia Kujawskiego. Ośrodki te położone są w sąsiedztwie kompleksów leśnych (szczególnie w Michelinie i w Dębicy), co umożliwia kompleksowy wypoczynek na łonie przyrody. Oferowana jest w nich nauka jazdy, wycieczki w siodle i rehabilitacja ruchowa latem, a zimą – kuligi z ogniskiem.
Sąsiedztwo lotniska Aeroklubu Włocławskiego w Kruszynie umożliwia rozwijanie zainteresowania turystyką powietrzną. W lipcu organizowane są Modelarskie, a w sierpniu – Balonowe Mistrzostwa Polski (w konkursie startują balony na ogrzane powietrze). W Aeroklubie Włocławskim ćwiczy wielu adeptów awiacji, którzy kontynuują swoje lotnicze pasje w całym kraju.
Coraz bardziej popularne stają się, także we Włocławku, korty tenisowe i kręgielnie, a najnowszą atrakcją (z końca 2005 roku), szczególnie dla najmłodszych, stało się sztuczne lodowisko – przygotowane kompleksowo, z całym zapleczem. Jest ono zlokalizowane obok obiektów OSiR, hali sportowej i pływalni i może z niego korzystać jednocześnie około 200 osób.
Nauka i kultura
Włocławek staje się coraz bardziej liczącym się w regionie ośrodkiem naukowym i kulturalnym. Przez wieki kulturotwórczą rolę pełnił tu kościół, Włocławek bowiem aż do rozbiorów był grodem biskupim, stolicą jednej z najważniejszych w Rzeczypospolitej diecezji. Biskupi włocławscy zasłużyli się nie tylko jako wybitni duszpasterze, ale również jako politycy, mecenasi sztuki, inspiratorzy nauki. Wspomniane już seminarium duchowne, założone w 1569 roku przez Stanisława Karnkowskiego, stało się na początku XX wieku ważnym ośrodkiem naukowym, którego sława sięgała daleko poza granice regionu. Jego profesorowie tworzyli podwaliny Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Rozwinęła się, funkcjonująca do dziś, biblioteka seminaryjna, gromadząca liczny i w znacznej części unikatowy księgozbiór. Pochodzący z Podlasia Stefan Wyszyński, późniejszy Prymas Tysiąclecia, nieprzypadkowo wybrał tę uczelnię.
Do annałów włocławskiej historii wpisali się jednak nie tylko ludzie Kościoła. Z Włocławkiem związali część swej młodości m.in. Stanisław Noakowski - architekt, rysownik i malarz; Maria Kuncewiczowa, pisarka, autorka "Cudzoziemki" i opowiadań; Maria Danilewicz-Zielińska - pisarka i animatorka kultury polskiej na emigracji; Jerzy Pietrkiewicz - europejskiego formatu literat, profesor uniwersytetu w Londynie; tu urodził się również znany aktor Zdzisław Mrożewski. We Włocławku przyszedł na świat także wybitny uczony żydowskiego pochodzenia, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie fizjologii i medycyny, Tadeusz Reichstein.
Nie tylko pojedynczy ludzie, ale i włocławskie instytucje zasługują na zainteresowanie i pamięć. Wystarczy choćby wspomnieć Włocławskie Towarzystwo Wioślarskie, założone w 1886 roku (jego honorowym członkiem został nawet Henryk Sienkiewicz) czy Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze, którego oddział kujawski powstał (w 1908 roku) jako jeden z pierwszych na ziemiach byłego zaboru rosyjskiego. Stowarzyszenia te poza działalnością określoną w statucie i w nazwie (wioślarstwo, krajoznawstwo), pełniły istotną rolę w krzewieniu kultury i patriotyzmu, nierzadko w zakresie znacznie przekraczającym wymiar regionalny.
Nie można też zapominać o roli zasłużonych włocławskich szkół średnich – Liceum Ziemi Kujawskiej, Liceum Marii Konopnickiej czy reaktywowanego niedawno Zespołu Szkół Katolickich im. księdza Jana Długosza. Ich mury opuściły setki wychowanków, wśród nich wiele osób, które w różnych dziedzinach osiągnęły sukces, a nawet sławę; pracujący w nich nauczyciele, tacy jak Włodzimierz Gniazdowski, byli często głównymi animatorami kultury w mieście i w regionie.
Obecnie kulturę Włocławka kształtują przede wszystkim: Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej, Włocławski Ośrodek Edukacji i Promocji Kultury, Włocławskie Centrum Kultury, Miejska Biblioteka Publiczna im. Z. Arentowicza, Teatr Impresaryjny im. W. Gniazdowskiego z działającymi w nim grupami: dziecięcym teatrem "Skene" i Teatrem Ludzi Upartych, Galeria Sztuki Współczesnej, oraz Galeria Humoru i Satyry "Na drabinie".
Ważną rolę inspiratora i organizatora pełni Dobrzyńsko-Kujawskie Towarzystwo Kulturalne. W mieście działają liczni i popularni twórcy, niektórzy z nich, np. Stanisław Zagajewski, Zbigniew Stec czy Antoni Bisaga, zdobyli znaczne uznanie. Gliniane rzeźby Stanisława Zagajewskiego można obejrzeć nie tylko na stałej wystawie w Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej, ale również na wielu ekspozycjach, także za granicą.
Włocławek słynie również na cały świat z wyrobów ceramicznych. Szczególne uznanie i wyjątkową pozycję zyskał pięknie malowany ręcznie włocławski fajans. Do jego produkcji, choć na mniejszą niż niegdyś skalę, powrócono. Dawniejsze, unikatowe "włocławki" są niezwykle poszukiwane i wykupowane w antykwariatach. Wysoko cenione są również inne dziedziny rękodzielnictwa. Wyróżniają się spośród nich kolorystycznie skromne, ale interesujące hafty kujawskie, w których dominują ornamenty roślinne o różnej stylizacji. Prace włocławskich hafciarek prezentowane na wielu wystawach, kiermaszach, budzą zainteresowanie nie tylko miłośników kultury regionalnej.
Ważną funkcję kulturotwórczą pełni powstałe w 1979 roku Włocławskie Towarzystwo Naukowe, jedno z młodszych, ale najlepiej funkcjonujących tego typu stowarzyszeń w kraju. Posiada bibliotekę gromadzącą cenny dla badaczy regionu księgozbiór, oficynę wydawniczą, organizuje konferencje naukowe, także o charakterze ogólnopolskim. W 1995 roku Towarzystwo założyło pierwszą świecką włocławską uczelnię – Wyższą Szkołę Humanistyczno-Ekonomiczną, kształcącą dziś kilka tysięcy studentów. W następnych latach lista uczelni poszerzyła się, powstały – Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa i Wydział Zamiejscowy Wyższej Szkoły Informatyki w Łodzi oraz Wyższa Szkoła Techniki i Przedsiębiorczości. Włocławek stopniowo staje się miastem akademickim.
